FOBİ NEDİR ?
- Herkesin, hayatta karşılaşmaktan korktuğu, maruz kalmaktan rahatsızlık duyduğu bazı durumlar, nesneler vardır.
- Kaçınmak, korkmak, hepimizde olan tehditten uzaklaşabilmek için çok gerekli, içgüdüsel reflekslerimizdir.
- Böcekler, fareler, bozuk asansörler, çok yüksek köprüler gibi.
- Bize rahatsızlık hissettiren şeylerden zaman zaman kaçınmaya çalışsak da, genellikle korkularımızı kontrol altına alabiliriz, günlük işlerimizi sürdürmeye devam ederiz.
- Bazı insanların ise sıradan yerlerden, durumlardan ve objelerden kaçınmalarına neden olabilecek çok güçlü ve mantık dışı, istemsiz korku reaksiyonları olabilir.
- Kişiler durumun, yerin veya objenin fazla tehlike arz etmediğini, korkunun mantık dışı olduğunu bilseler de korku reaksiyonları göstermeyi ve kaçınmayı durduramazlar.
- Kişi korkulan durumla yüzleştirilse, bayılacak gibi olmak, /nefes alamamak,/ kalp krizi geçiriyormuş gibi hissetmek,/ kontrolü kaybedecek, /aklını kaçıracakmış gibi hissetmek gibi panik atak benzeri korku reaksiyonları gösterebilirler.
- Kişilerin yaşadığı bu mantıksız korku reaksiyonu günlük işlevselliklerini etkiliyorsa bu durum FOBİ olarak adlandırılmaktadır.
- Yani FOBİ, korkunun KONTROLDEN ÇIKIP yaşamı çıkmaza sokmasıdır ve artık yaşamı / bireyi koruma görevini yitirmiş, kendisi çözülmesi gereken bir sorun haline gelmiştir...
ÖZGÜL FOBİ NEDİR?
- Özgül fobi, objelerden ve bazı durumlardan mantık dışı, sürekli, korku duyma halidir.
- Abartı, şımarıklık ya da dikkat çekme amaçlı değildir.
- Bireye çok ciddi sıkıntı yaşatan deneyimlerdir bazen deneyimlenmesine gerek olmadan 'düşüncesi bile' kişiyi altüst edebilir.
- Korkulan şey, bir nesnenin, canlının zarar vermesi, (uçağın düşme ihtimalinden dolayı uçağa binememek ya da araç kullanamama, kedinin ısırması, tırmalaması ihtimalinden dolayı kedilerden korkmak vs.) olabileceği gibi, korkulan durum ile karşılaşınca ortaya çıkabilecek korku reaksiyonları, kontrolü kaybetmek, bayılacak gibi hissetmek vs gibi tepkilerden kaygılanmak ile de kendisini gösterebilir (Örn; yüksek yerlere çıkınca baş dönmesi olabileceğinden, kapalı yerlerde kontrolünü kaybedeceğinden korkma vs.).
ÖZGÜL FOBİ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
- Hayvanlara karşı
- Doğal çevre
- Hastane, kan, yara
- Yükseklik
- Durumsal
- Diğer
NORMAL KORKU ve ÖZGÜL FOBİNİN FARKI NEDİR ?
Özgül fobi, sıradan korkudan,
mantıksız olması,
abartılı olması,
günlük hayatı ciddi bir şekilde etkilemesi ile ayrılır.
Aşağıda normal korku yaratan durumlar ve özgül fobilerin farkı ile ilgili bir tablo yer almaktadır.
ÖZGÜL FOBİ HAYATI NASIL ETKİLER ?
- Özgül fobinin genellikle hayatı çok etkilemediği ve herkeste olduğu için önemsiz olduğu düşünülür.
- Bu yanlış bir düşüncedir, aslında bir kaçıştır.
- Kişinin rahatsızlık duyduğu şeyden 'kaçınma başarısıyla' orantılı olarak hayatını etkilemediğini düşünülebilir.
- Kişiler özgül fobi tiplerine göre çeşitli şekillerde hayatlarını değiştirmek, kısıtlamak zorunda kalabilirler.
- !!! Örneğin kan verme fobisi olan bir kadın gebeliği sırasında ve doğumda maruz kalacağı şeylerden kaçınmak için gebe kalmak istemeyebilir,
- !!! uçaktan korkan insanlar yurtiçi sürekli başka yollarla seyahat etmeye çalışır, yurtdışı seyahatlerini kısıtlayabilir veya tamamen vazgeçmek zorunda kalabilir.
- Bu değişiklikler çok da önemli değilmiş gibi sıradanlaştırılsa da hem birey hem de çevresi için kayıptır.
ÖZGÜL FOBİNİN ALTINDA YATAN SEBEPLER ....
- Özgül fobinin altında yatan sebepler henüz tam olarak aydınlatılmış değildir.
- Biyolojik, psikolojik ve çevresel sebeplerin ortak etkisinin odluğu düşünülmektedir.
- Özgül fobinin genelikle kötü bir olaya maruz kalmadan sonra, örneğin küçükken ağaçtan düştükten sonra yükseklikten korkmak şeklinde geliştiğine inanılsa da yapılan çalışmalar böyle bir ilişkinin olmadığını ortaya çıkartmıştır.
- Ebeveynlerden birinin özgül fobiye sahip olması çocukların özgül fobiye sahip olma riskini artırmaktadır. Bu yüzden genetik etkinin özgül fobi oluşumda rol aldığı ihtimali üzerine durulmaktadır.
ÖZGÜL FOBİDE TEDAVİ SEÇENEKLERİ NELERDİR?
- Özgül fobi tedavi edilebilir bir hastalıktır.
- Kısa ve kalıcı bir şekilde düzeltilebilir.
- Tedavi yaşam kalitesinin desteklenmesi açısından çok anlamlıdır.
- İlaç tedavisi, bilişsel davranışçı terapi, maruz bırakma, anksiyeteye yönelik çalışmak, rahatlama egzersizleri tedavi konusunda oldukça değerlidir.
- Önemli olan tek bir doğru tedavi olmadığını tedavinin kişisel olduğunu ve kişiye özel ihtiyaçlara göre şekillenmesi gerektiğini hatırlamaktır.
ÖZGÜL FOBİ İLE İLGİLİ FİLMLER...
Zombieland – Paylaçolardan korkan baş karakter zombilerden korkmuyor..
Vertigo – Yükseklik korkusu
The Truman Show – Su Korkusu
Wolverine- Pek çok konuda cesur olan baş karakter uçmaktan korkuyor
Kaynaklar
https://www.adaa.org/sites/default/files/phobias_adaa.pdf
http://www.psikiyatri.org.tr/pagepublic.aspx?menu=19
https://www.anxietybc.com/sites/default/files/adult_hmspecific.pdf