Çocuklara "Boşanma" Nasıl Anlatılır?
Aileler için açıklanması en zor konulardan biri, çocuklarına boşanma kararlarını açıklamaktır. Elbette ki kavga gürültü içinde büyümek çocukların sağlıklı gelişimini büyük oranda zedeleyecektir ve bazı durumlarda boşanma bir aileye huzur ve dinginlik getirecek tek yol olabilir.
Ebeveynlerin kendi hayatlarına yönelik aldığı bu karar, çocuğun hayatı üzerinde önemli bir etkiye sahip olabileceği için bu konunun sağlıklı bir şekilde konuşulması ve sürecin iyi bir şekilde yönetilebilmesi büyük önem taşır. Boşanma sürecinde çocukların yaşadığı sorunları doğuran boşanmanın kendisi değil ebeveynlerin bu durumu nasıl ele aldığı, yönettiği ve çocuğun bu süreçte neler yaşadığıdır.
Boşanma sadece eşlerin evliliklerini sonlandırması değildir. Aynı zamanda yepyeni bir dönemin ve bu yeni hayata uyum sürecinin başlamasıdır da. Ayrılma ve boşanma bir yetişkin problemidir ancak çocuklu ailelerde boşanma hiç kuşkusuz bundan çok daha fazlasıdır. Çocuğun ebeveynlerinin ayrılmasından/boşanmasından etkilenip etkilenmeyeceği ya da ne kadar etkileneceği çeşitli etkenlere bağlı olarak değişir.
Unutulmamalıdır ki "ebeveynleri ayrılan her çocuk büyük zorluk yaşayacak, ruhsal ya da fiziksel olarak hırpalanacak" demek oldukça hatalı bir yaklaşımdır. Ebeveynlerinin boşanması her çocuğu farklı şekilde etkiler. Her çocuk, duygusal olarak yaşadıklarını farklı şekilde ifade eder. Çocuğun yaşı, kişilik yapısı, içinde bulunduğu çevre ve ebeveynlerin bu süreçteki tutumları bu noktada belirleyici rol üstlenir.
Boşanma Kararını Çocuğa Kim Tarafından Söylenmeli?
Mümkünse ebeveynler beraber açıklamalıdır. Böyle bir ortak yaklaşım çocuğun farklı ve belki de birbiriyle çelişen iki hikaye duyma olasılığını da azaltacaktır. Sakin, güvenli, konuşmanın yarıda kesilmeyeceği bir ortamda ( mümkünse bir ev ortamı) açıklamak, çocuğun soru sorabilmesi açısından önemlidir.
Çocuğun, verdiğiniz haberi anlaması, sindirmesi, sorularını sorması, isterse size sarılması, ağlaması ve kendini ifade edebilmesi için ortam ve zaman verilmelidir. Çocuğa, anlatılanlardan ne anladığını sormak, çocuğun soru sorması ve duygularını ifade etmesi için değerli bir cümledir. Birden fazla çocuk varsa, tüm çocuklara aynı anda açıklama yapılmalıdır. Kardeşlerin varlığı haberin zorluğunu hafifletebilir, güven, destek ve ailenin devamlılığı hissini verir.
Açıklama Ne Zaman Yapılmalı?
Ayrılık veya boşanma fikri çocuğa karar kesinleştiğinde açıklanmalıdır.
Ayrılık kararını çocukla çok erken paylaşmak, çocukta kaygı dolu bir bekleyişe yol açabileceği gibi evlerin ayrılmasından hemen önce konuşmak da onun kendisini bu yeni döneme hazırlaması için gerekli zamanı vermemek anlamına gelir. Oysa ki çocuğun bu fikre ve yeni düzene alışmak için bir zamana ihtiyacı vardır.
Bazı boşanma vakalarında ebeveynler çocuklara söylemeden boşanmayı çok uzun zamandır konuşuyor ve yas sürecini tamamlamış olabilirler. Çocuklara söyledikten hemen sonra, ebeveynler harekete geçmeye başlarlar. Örneğin; ebeveynlerden biri ya da ikiside başka bir eve taşınırlar. Böyle eylemler çocuklar için fazla hızlıdır. Bu fikre alışmak için çok az ya da hiç zamanları olmamıştır. Ebeveynler yeni yaşam koşulları oluştuktan haftalar ya da aylar sonra çocukların öfkesinin ya da çökkünlüğünün başlamasını anlayamazlar. Bunun nedeni çocukların yeni duruma alışmak için yeterince zamanlarının olmamasıdır.
Açıklanmasına rağmen çeşitli sebeplerden uygulanmayan kararlar çocuğun aklını karıştırabilir veya çocukta kaygı yaratabilir. Unutulmamalıdır ki belirsizlik erişkinlere kötü geldiği kadar çocuklara da kötü gelir.
Nasıl söylenmeli ?
Konuşma tarzı; Kısa ve net cümleler kullanılmalı. Sakin, yumusak, acelesiz bir ses tonuyla, yaşına uygun, örnek, benzetme veya resimlerden yararlanılabilir. Konuşma sırasında göz kontağı ve ten teması yoluyla destek önemlidir.
İçerik; Ayrılma kararının anne ve baba tarafından ortaklaşa verildiği vurgulanmalı; bu kararın çocuğun tamamen dışında olduğu ve bu karara varmadan önce sorunların çözümü için tüm diğer yolların çokça denendiği ifade edilmelidir. Karı-kocalık rolleri ile anne-babalık rollerinin birbirinden bağımsız olduğu belirtilmeli.
Çocuklarla boşanma konusunu konuşurken önemli noktalardan biri, çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun ifadeler kullanmaktır. Özellikle de küçük çocuklar boşanma sürecinde neler olduğunu, boşanmanın neden yaşandığını ve ne hissettiklerini anlamakta ve kendilerini ifade etmekte zorlanacaktır.
Çocuklara hayatlarında nelerin değişeceği nelerin aynı kalacağı ayrıntılarıyla açıklanmalı; çocuğun kiminle kalacağı, diğer ebeveynle ne zaman, ne sıklıkla ve hangi koşullarda görüşeceği net olmalı. Çok zorunlu haller dışında bu rutin bozulmamalıdır.
Boşanma Haberi, Çocuk ve Yas
Haberin paylaşılmasının ardından ise, boşanma kararını öğrenen çocuk, ağlar, şaşırır, korkar, endişelenir, öfkelenir, merak eder. Sorumluluk ve vicdan azabı hissedebilir. Erişkinlerde olduğu gibi boşanma bir kayıptır ve yası tutulur. Bu doğal ve olması gereken süreçtir. İyileştirir.
Tüm bu karmaşık duyguları yoğun şekilde iç içe yaşarken, çocuğun duygularını ifade etmesini cesaretlendirmek, desteklemek önemli ve gereklidir.
Boşanma Kararı Almış Ebeveynlere Özet Notlar
- Ayrılık/boşanma kararları açıklanırken bunun karı-kocalık rollerinin bitişi olduğu uygun bir dille anlatılmalı ve anne-babalık rollerinin bir ömür devam edeceğinin altı çizilmelidir.
- Küçük çocuklar genellikle kendilerini boşanmanın nedeni olarak görmeye eğilimlidirler, boşanmayla ilgili kendilerini suçlayabilirler.
- Çoğu çocuk içten içe ailelerinin bir gün yeniden barışacağını düşünür veya öyle olmasını diler ve bunun için bazı şeyleri düzeltmeye çalışıp çözüm yolları ararlar.
- Bazı çocuklar ise anne ve babalarının boşandığını diğer insanlara söylemekten çekinebilir veya utanabilir. Bu duyguları yalnız kendilerinin yaşadıklarına inanabilirler.
- Aynı kayıp yaşantısında olduğu gibi çocuklar da ayrılığın ardından bir yas sürecine girerler. Bu yas sürecinde inkar, öfke, pazarlık etmeye çalışma ve yoğun üzüntü gibi dışavurumlar yaşarlar.
- Bazı çocuklar daha huzurlu bir ortama geçip rahatlama hissettikleri için suçluluk duyarlar.
- Yaşanan dışavurum her çocukta hatta kardeşlerde bile farklı olacaktır. Dolayısıyla aileler için çocuğun davranışlarındaki değişimleri gözlemlemek bu süreçte önemlidir.
- Her şeyi bir anda anlatmaktansa ayrı ayrı yapılan kısa konuşmalar çocuğun anlamasına ve anlatılanı işlemesine daha yararlı olabilir.
- Boşanmanın çocukların hatası olmadığını vurgulanmalı.
- Çocukla olan ilişkinizi hiçbir şeyin değistiremeyeceğini ısrarla anlatın.
- Yetişkinlerin arasındaki ilişkiler değişse de çocuklarla olan ilişkiler devamlıdır..
- Çocuklarınıza onları sevdiğinizi, tüm gereksinimlerini aynı şekilde çok isteyerek karşılamaya devam edeceğinizi söyleyin.
- Çocuklar annelerinin ve babalarının aileleriyle olan ilişkilerinin de aynı şekilde devam edeceğini bilmelidir. Çocuklara, anneanne, teyze, babaanne ve amca gibi yakın akrabaları ile olan ilişkilerinin de bitmeyeceğini bildirin.
- Çocukların bir ölçüye kadar boşanma nedeni hakkında sahibi olmaya ihtiyaçları vardır, böyle bir bilgi çocukların kendilerini suçlamasını önler.
- İlişkinizi yoluna koyabilmek için çok çaba sarf ettiğinizi ancak başaramadığınızı belirtin.
- Çocukların anne ve babaları arasındaki sorunları çözmek için kendilerini sorumlu hissedebilirler. Bu çocuklar için büyük bir yüktür.
- Çocuklar ayrılık kararının ardından derin bir üzüntü yaşayabilirler. Bu, doğal ve yaşanıp geride bırakılması sağlıklı ve gerekli bir duygudur. Bu yüzden çocukları, boşanma hakkındaki duygu ve düşüncelerini paylaşmaya teşvik etmek önemlidir ancak duygularını ifade etmesi konusunda baskıcı olmayın.
- Çocuklara, kiminle ve nerede yaşayacaklarını, diğer ebeveynin nerede olacağını, hangi ebeveynle ne kadar zaman geçireceklerini ve hayatlarında nelerin değişeceğini anlatın.Bu endişelerini azaltır.
- Ayrılık sonrası çocuğun yanında verilen tepkilere dikkat etmek gerekir. Çocuklar bu dönemde ebeveynleri izler. Karşısında sürekli ağlayan ya da öfkeli bir ebeveyn gören çocuk bu dönemi daha travmatik yaşayacaktır.
- Diğer ebeveyni asla kötülemeyin. Annesinin ya da babasının ilişkide çok kötü olduğunu duymak, çocuğa taşımakta zorlanacağı ve ömür boyu başa çıkmaya çalışacağı ciddi bir yük bindirir.
- Boşanma kararının bir suçlusu olmadığını bilmesini sağlayın.
- Ayrılık kararı alan bazı anne-babalar suçluluk duyabilir. Suçluluk duygularıyla hareket ederek çocuklara olağan dışı tavizler verilmemelidir. Bunun yerine duygusal destek çok daha değerlidir.
Unutulmamalıdır ki amaç çocuğunuzun bu süreci en az hasarla, en sağlıklı şekilde atlatmasını sağlamaktır.
LEGOYLA YAPILAN BU DÜĞÜN PASTASINDA OLDUĞU GİBİ, BAZEN BİZİ MUTLU EDECEK ‘BAŞKA BİR HAYAT’ İÇİN, BİR ÖNCE YAPILANIN BOZULMASI TEK YOLDUR.
BOŞANMA NEDENİ OLARAK ÇOCUKLARA ‘BİR SUÇLU’ YA DA ‘BİR KÖTÜ ‘GÖSTERMEK YERİNE FARKLILIKLARDAN BAHSEDİLMELİ.