Travma Nedir?
- Gerçek bir ölüm veya ölüm tehdidinin bulunduğu, ağır yaralanmanın veya fiziksel bütünlüğe yönelik bir tehdidin ortaya çıktığı ve kişinin kendisinin yaşadığı ya da şahit olduğu olaylar travmatik yaşantılar olarak tanımlanmaktadır.
- Travmatik yaşantılar
1. İnsanlar tarafından yaratılabilir: savaş, işkence, cinsel veya fiziksel istismar, kazalar, terör eylemleri
2. Doğal olaylar: sel, deprem, ani ölüm
Akut stres bozukluğu nedir?
Akut stres bozukluğunda kişinin gerçek bir ölüm veya ölüm tehdidi, ağır bir yaralanma, kendisinin veya başkasının bütünlüğüne tehdit getirecek bir olayı yaşaması veya şahit olması ve bu olayla beraber korku, çaresizlik dehşet gibi duygularla yanıt vermekle ortaya çıkar. Dalgınlık, çevrede olanların farkına varamama, çevreyi olduğundan farklı, geçek dışı gibi görme, kendi bedenini farklı algılama, yaşadığı olumsuz olayı hatırlamada zorluk izlenabilir. Yaşanan olayın tekrar tekrar gözünün önüne gelmesi, tekrarlayan düşünceler, duygular, olay ile ilgili uyaranlardan kaçınma, olayı hatırlatan rüyalar görme sık olarak izlenir. Bu durum bir iki gün ile bir ay arasında sürer. Ancak genellikle olaydan sonraki üç-dört gün içinde düzelir.
Travma sonrası stres bozukluğu nedir?
Savaş, doğal afetler, cinsel saldırı, trafik kazası gibi yaşamı tehdit eden bir olay yaşayan veya böyle bir olaya şahit olan insanlarda gelişen uzun süreli semptomlarla seyreden ruh sağlığı bozukluğuna travma sonrası stres bozukluğu denir. Travmatik bir olayı yaşayan veya şahit olan insanın uyku düzeninin bozulması, işe gitmek, sevilen insanlarla zaman geçirmek gibi günlük aktiviteleri yaparken zorlanmak ilk zamanlarda normal tepkiler kabul edilse de çoğu insan birkaç hafta veya ay içerisinde kendisini daha iyi hissetmeye başlar. Eğer bu yaşanılan olayla ilgili düşünceler veya duygular hayatımızı etkilyecek boyuttaysa travma sonrası stres bozukluğundan bahsetmek mümkün olur.
Yaklaşık olarak 100 kişiden 70 inin hayatı boyunca en az bir kez travmatik olay yaşadığı tahmin edilmektedir. Travmatik bir olay yaşayan veya şahit olan 10 kadından 2 si 10 erkekten ise 1 inde travma sonrası stres bozukluğu geliştiği bilinmektedir.
Savaşa katılmak, Ölümcül bir tıbbi hastalık tanısı almak veya cinsel suçlar gibi bazı travmatik olayların travma sonrası stres bozukluğuna daha çok sebep olduğu bilinsede hangi olaydan sonra tssb gelişeceğini kesin olarak söylemek mümkün değildir.
HER YARA GÖRÜNÜR DEĞİLDİR
Travma sonrası stres bozukluğunun semptomları nelerdir?
Travma sonrası stres bozukluğunun öne çıkan üç semptom kümesini kapsar. Bu semptomlar tanı açısından önemli olmakla birlikte her birisi herkesin yaşantılayışı aynı biçimde zorunda değildir.
Aşırı uyarılma: uyku düzeninin bozulması, konsantrasyonda azalma, her an başıma bir şey gelebilir diye düşünerek tehlikelere karşı tetikte olarak yaşamak gibi semptomların bir arada bulunduğu kümedir. Aşırı uyarılmanın diğer göstergeleri ani ses ve hareketlerde irkilme veya yerinden sıçramadır. Kapı çarpması, yüksek sesle konuşma, birinin aniden odaya girmesi gibi beklenmedik durumlar kişinin yerinden sıçramasına ve uzunca sürebilen bunaltı belirtilerine (çarpıntı, terleme, titreme, nefes daralması) yol açar.
Kaçınma: travmatik olayı hatırlatacak bazı kişilerden ve durumlardan kaçınmayı anlatan semptom kümesidir. Örneğin trafik kazası geçiren birinin herhangi bir arabaya yeniden binmemek istememesi, deprem yaşamış birinin depremin yaşandığı şehre bile gitmemek istememesi kaçınma davranışıyla açıklanabilir.
Yeniden yaşama (hatırlamak): travmayla ilgili rahatsızlık veren düşüncelerin herhangibir zamanda hatırlanması, bu düşüncelerin olayın yeniden yaşanıyor olduğunu düşündürecek kadar gerçekçi ve korkutucu olmasıyla karakterize semptom kümesidir.
Travma sonrası stres bozukluğunda görülen semptomlar bende varsa ne yapmalıyım?
Travmatik bir olay sonrasında davranışlarımızın eskiye göre değişmesi, hissettiklerimizin eskiye göre değişmesi, düşüncelerimizin eskiye göre değişmesi normal tepkilerdir. Ama çoğu insan birkaç hafta veya birkaç ay sonra kendisini iyi hissetmeye başlar.
Eğer semptomlarınız:
- birkaç aydan daha fazla sürmüşse,
- hayatınızı etkileyecek kadar ciddi boyutlarda olduğunu düşünüyorsanız bir ruh sağlığı çalışanından yardım almanız gereklidir.
Travma sonrası stres bozukluğu ile beraber sık görülen diğer problemler nelerdir?
Depresyon, anksiyete, alkol madde bağımlılığı, kendine veya başkalarına zarar verici davranışlarda bulunma travma sonrası stres bozukluğunun görüldüğü kişilerde genel popülasyona göre daha yaygın olarak görülmektedir.
TSSB tedavi edilmediği zaman genellikle kendiliğinden iyileşmez. Zaman içerisinde semptomlar kötüleşebilir.
Yaygın inanışın aksine özellikle travmanın üzerinden 1 seneden fazla geçmişse travma sonrası stres bozukluğu semptomlarının kendiliğinden geçmesi beklenmez. Tedavi almak travma sonrası stres bozukluğunun iş, sosyal, aile hayatınızda yaratacağı problemleri engellemeye yardımcı olur.
Travma sonrası stres bozukluğunun tedavisi için geç kalmış olabilir miyim?
Travma ne kadar önce yaşanmış olursa olsun tedavi için hiçbir zaman geç değildir. Tedavi olmayı daha önce denemiş ve tedavinin sizde işe yaramadığını düşünüyor olsanız bile yeniden denemek yine iyi bir fikirdir.
Travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde hangi tedavi seçenekleri var?
- Bilişse davranışçı terapiler
- Grup terapileri
- İlaç tedavileri
- EMDR
(Bazen tüm hayat çocuklukta yaşanılan birkaç dakikayı unutmaya çalışarak geçebilir…)
TRAVMA AĞACI
- Assault: Saldırı
- Rape: Tecavüz
- Domestic Violence: Aile içi siddet
- Ethnic Cleansing: Soykırım
- Abuse: İstismar
- Death: Ölüm
- Terrorism: Terörizm
- Fires: Yangınlar
- War: Savaş
- Natural disasters: Doğal afetler
- Etc: Ölümcül hastalıklar
- Labelling: Damgalanma
- Lack of treatment: Tedavisiz kalma
- Wrong diagnosis & treatment: Yanlış tanı ve tedavi
- Depression: Depresyon
- Post traumatic stress disorder: Travma sonrası stres bozukluğu
- Psychotic disorder: Psikotik bozukluklar
- Poor concentration: Konsantrasyon bozukluğu
- Detatchment: Yabancılaşma
- Anxiety: Kaygı
- Panic attacks: Panik ataklar
- Depression: Depresyon
- Dissociation: Çözülme
- Hyper vigilance: Aşırı tetikte olma
- Body memories: Bedensel hatırlatıcılar
- Depersonalization: Kendine yabancılaşma
- Flashbacks: Yeniden yaşantılama
- Insomnia: Uykusuzluk
- Delusions: Sanrılar
- PTSD amnesia: Hafıza kaybı
- Promisculty: Riskli cinsel davranışlar
Travma Sonrası Stres Bozukluğu ile ilgili filmler:
Kaynakça
1. Natıonal center for ptsd -ptsd booklet
2. http://www.psikiyatri.org.tr/pagepublic.aspx?menu=24
3. http://www.ptsdunited.org/
4. Dsm-V
5. www.myptsd.com