Kişilik bozukluğu nedir?
- Kişinin yaşamında bireysel/ sosyal ve/veya hukuksal olarak önemli ölçüde sıkıntı, bozukluk ve sorunlara yol açacak bir davranış düzeninin bulunmasıdır.
- Bu davranış sorunlarının başlangıcı ergenlik ya da genç erişkinlik dönemlerine rastlar. Davranış örüntüsü değişime dirençlidir. Süreklilik gösterir.
- Kalıtsal veya çevresel olabileceği gibi, hem kalıtsal hem de çevresel etkenler bu bozukluklara neden olabilir.
- Kişilik bozuklukları, aile içi ilişkilerde, sosyal ve mesleki uyumda önemli kayıplara yol açar.
- Kişilik bozukluğu olan bireyler yaşadıkları ya da çevrelerine yaşattıkları sorunların, kendi ‘uygun olmayan’ davranış kalıplarından kaynaklandığını göremezler. Davranışlarını, ‘normal/ doğal’ olarak değerlendirirler. Bu nedenden ötürü kişilik bozukluğu olan bireyler çok nadir olarak tedavi arayışına girerler.
- Tedavi arayanlar sıklıkla bu davranış kalıplarından yılan aile bireyleri ya da sosyal çevreleridir.
- Kişilik bozukluklarının tedaviden fayda görebileceğinin farkedilmesiyle bu bozukluklar giderek daha çok ilgi odağı olmaktadır.
Borderline kişilik bozukluğu nedir?
- Bu kişilik bozukluğu ‘sınır kişilik bozukluğu’ olarak da adlandırılan, erken erişkinlik döneminde başlayan duygudurum değişiklikleri, sabit bir kendilik algısının yokluğu, davranış ve işlevsellikte dalgalanmalarla seyreden bir ruh sağlığı problemidir.
- Kişinin bu özellikleri dürtüsel davranışlara ve kişilerarası ilişkilerde yoğun problemlere yol açar.
Borderline kişilik bozukluğunun belirtileri nelerdir?
- Borderline kişiler, şiddetli/ denetlenmesi oldukça zor heyecanlar ve başkalarına ya da kendilerine yönelen yoğun, kontrol edilemeyen öfke nöbetleriyle yıpranırlar.
- Bu öfke çoğu kez yerini, bir boşluk ve sıkıntı hissiyle birlikte depresif bir duyguya bırakır.
- Yaşanan tüm duygular uçlardadır.
- Çok iyi-çok kötü arasında yüksek salınımlı fikir kaymaları oluşur ve bu salınımlardan kişi ile beraber ailesi ve tüm sosyal çevresi etkilenir.
- Sosyal ilişkilerinde sürekliliği başaramazlar oysa en dayanıksız oldukları noktalardan biri ‘terkedilmek’tir.
- Başkalarını kontrol etme ihtiyacındadırlar böylece kendi yaşamlarını da önceden bilinebilir ve yönetilebilir yapmaya çalışırlar. Yaşadıkları dalgalanmalardan kendileri de yorgundurlar.
- Borderline özellikleri olan kişiler, obje sürekliliğini sağlamakta zorlanırlar.
- Eğer sevdikleri kişi gerçekten fiziksel olarak yanlarında değilse bu kişi onlar için duygusal platformda da yoktur.
Bir borderline kişinin kendi cümleleri ile duygularını ifadesi şu şekilde özetlenmiş.
”Borderline kişilik bozukluğu olmak, ömür boyu cehennem gibidir. Hiç de daha hafif degil. Acı, öfke, zihin karışıklığı, kırgınlık, hiç bir zaman bir dakika sonrasinda ne hissedeceğimi bilememektir.
Acı veriyor çünkü sevdiklerime acı veriyorum. Yanlış anlaşıldığımı, anlaşılamadığımı düşünüyorum.
Bana hiçbir şey zevk, keyif vermiyor.
Kırk yılda bir “çok mutlu” olurum ve bu yüzden de endişelenirim. Sonra da kendime fiziksel olarak zarar veririm. Sonra bu yüzden suçluluk yaşarım. Stres!”
Maddeler halinde sıralanırsa, borderline kişilik bozukluğunun özellikleri aşağıdaki gibidir.
- Gerçek veya hayali bir terkedilmeden kaçınmak için abartılı çabalar göstermek.
- Bir kişiyi aşırı yüceltme ve aşırı yerme arasında gidip gelen tutarsız ilişkiler
- Kimlik karmaşası; belirgin olarak ve süreğen ‘kendilik algısında’ tutarsızlık
- Kendine zarar verme davranışının da dahil olduğu en az iki alanda dürtüsel davranışlar
- Yineleyen intiharla ilgili davranışlar, girişimler, göz korkutmalar
- Duygudurumda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı duygusal dengesizlik
- Kendini sürekli olarak boşlukta hissetme
- Uygunsuz, yoğun öfke ya da öfkeyi kontrol altında tutamama
- Sakinleşme de güçlük yaşama, olağan yaşama kolayca geri dönememe
- Stresle ilişkili, gelip geçici paranoid düşünce ya da ağır disosiyatif semptomlar
Borderline kişilik bozukluğunun sıklığı nedir?
- Toplum içerisinde görülme oranı %2-3 olarak düşünülmekle birlikte, psikiyatri kliniklerine başvuran kişilik bozukluğu vakalarının yaklaşık %30-60 ını oluştururlar. Kadınlarda, erkeklere oranla 2-3 kat daha sık görülmektedir.
Borderline kişilik bozukluğunun tanısı nasıl konulur?
- Borderline kişilik bozukluğu için belirlenmiş bazı tanı kriterleri olmakla beraber doğru tanı ancak bir ruh sağlığı profesyoneli tarafından konulabilir. Dürtüsel davranışları, manipülatif intihar girişimleri olan, ilişkilerde ciddi sorunlar yaşayan, duygusal dalgalanmaları olan kişilerin bir psikiyatriste başvurarak görüş almaları faydalıdır.
Borderline kişilik bozukluğu için risk faktörleri nelerdir?
- Borderline kişilik bozukluğunun oluşum mekanizması tam olarak açıklanamamıştır. Çevresel, biyolojik, genetik bazı sebeplerin borderline kişilik özellikleri geliştirmede beraberce rol aldığı düşünülmektedir. Özellikle çocukluk çağı travmalarının (emosyonel, fiziksel, cinsel travmalar) borderline kişilik bozukluğunun gelişiminde belirgin rol oynadığı düşünülmektedir.
Borderline kişilik bozukluğunda tedavi seçenekleri nelerdir?
- Kişilik bozukluklarında daha önce pek bir şey yapılamayacağı inancı yaygınken, giderek tedavi edilebilir olduğu görülmüştür.
- Borderline kişilik bozukluğunda uygulanabilecek en etkin tedavi yöntemi psikoterapidir. Kişinin savunma düzenekleri, düşünce şemaları yeniden yapılandırılmalıdır. Ayrıca dürtüsel davranışlar ve duygudurumu düzenlemeye yönelik medikal tedaviler de uygulanabilir.
- Bunların dışında borderline kişilik bozukluğuyla beraber görülen diğer psikiyatrik rahatsızlıklara (depresyon, kendine zarar verme davranışları, yeme bozuklukları, alkol/ madde kullanımı, anksiyete bozuklukları) yönelik uygun tedavi sağlanmalıdır.
- Terapi ile beraber gerek görüldüğü taktirde ilaç tedevisi de sürece eklenmelidir.
- Bu kişilerin, hayata uyumlarını artıracak, kayıplarını durduracak tedavilerini sağlamak önemlidir.
- Bu tedaviler sadece kendileri için değil, aile ve sosyal çevrelerinin yaşam kalitesinin arttırılması için de çok değerlidir.
BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU İLE İLGİLİ FİLMLER
Gone Girl Girl,Interrupted Welcome To Me
Kaynaklar
http://www.nimh.nih.gov/health/topics/borderline-personality-disorder/index.shtml
http://www.klinikgelisim.org.tr/eskisayi/kg_22_4/8.pdf
http://www2.nami.org/factsheets/bpd_factsheet.pdf